„jam nie z soli ani z roli, ale z tego co mnie boli wyrosłem”

Spośród wszystkich wielkich wodzów w dziejach Rzeczypospolitej Czarniecki służył wojsku najdłużej, od 1621 do 1665 z krótkimi tylko przerwami, brał udział w największej liczbie kampanii wojennych, w największej ilości bitew i potyczek tego okresu, odniósł najwięcej ran. Udało nam się ustalić, że walczył w 27 dużych bitwach lub oblężeniach  (w tym w obronie Krakowa), z czego dowodził w siedemnastu. Brał też udział w 73 potyczkach i oblężeniach małych miejscowości, przy czym dowodził tu 53 razy. Bilans ten nie obejmuje stu kilkudziesięciu spacyfikowanych miejscowości na Ukrainie, gdzie też musiało dochodzić do jakiś starć zbrojnych. Hetman ranny był siedmiokrotnie (Monastrzyska, Busza, Kraków, Strzemeszno, dwukrotnie Głuchów i wreszcie Lisianka), w tym czterokrotnie ciężko.

Czarniecki był przede wszystkim pogromcą Rosjan – wygrał z nimi trzy wielkie bitwy (Połonka, Czereja, Kuszliki), odniósł znaczne przewagi w dwóch innych (pod Ochmatowem i nad rzeką Basią), żadnej bitwy z nimi nie przegrał. Natomiast podczas potopu w bitwach na otwartym polu był częściej bijany, niż sam bijał. Owszem, skutecznie nużył, osłabiał i niszczył siły szwedzkie w „wojnie szarpanej”, ale nie w otwartych bataliach. Inaczej z resztą być wtedy nie mogło – armia szwedzka wyraźnie górowała organizacją, wyszkoleniem i siłą ognia nad Polakami. Nie umniejszając wiec jego zasług w walce z najazdem szwedzkim musimy podkreślić, że nasz bohater był głownie pogromcą Rosjan.

1599 – prawdopodobne przyjście na świat

1621 – zaciąg do chorągwi lisowczyków, udział w wojnie chocimskiej

1624 – udział w bitwie pod Martynowem

1625 – udział w wyprawie przeciw kozakom

1626 – prawdopodobny udział w potyczce z Tatarami po Uściem, przybycie na pruski teatr wojny, udział w potyczce pod Tczewem

1627 – udział w potyczkach pod Żuławkami, Nytykiem, Gdańskiem i bitwie pod Tczewem

1628 – udział w odsieczy Gniewa i Brodnicy

1629 – udział w bitwie pod Trzcianą

1630 – zaciąg do służby cesarskiej

1631 – prawdopodobny udział w wielkiej bitwie pod Breitenfeld koło Lipska

1632 – powrót do kraju

1633 – 1634 – udział w wojnie smoleńskiej, zagony pod Wiaźmę, Kaługę i Kozielsk, uzyskanie dóbr w Popowej Górze

1635 – prawdopodobny udział w wyprawie Jana Kazimierza nad Ren, awans na porucznika chorągwi husarskiej

1637 – ślub z Zofią Kobierzycką, udział w bitwie Kumejkami

1637 – rozgromienie oddziału Filomenki

1643 – nabycie pierwszych dóbr na Ukrainie, awans na rotmistrza chorągwi jazdy kozackiej

1644 – udział w bitwie pod Ochmatowem

1644 – 1647 – uzyskanie dóbr królewskich na Ukrainie

1644 – nabycie Iliniec

1648 – bitwa pod Żółtymi Wodami, niewola kozacka, obrona Kudaku i ponowna niewola

1649 – powrót z niewoli

1650 – uzyskanie godności sędziego wojskowego, otrzymanie dóbr w powiecie żółkiewskim

1651 – bitwy pod Beresteczkiem i Białą Cerkwią, uzyskanie godności chorążego sandomierskiego

1652 – brak pewności co do udziału w bitwie pod Batohem, otrzymanie godności oboźnego koronnego

1653 – wyprawa pacyfikacyjne na Bracławszcyznę, ciężki postrzał pod Monasterzyskami, kampania żwaniecka

1654 – druga i trzecia wyprawa pacyfikacyjna na Bracławszczyznę, otrzymanie ciężkiej rany pod Buszą

1655 – 29 stycznie – 2 lutego – bitwa pod Ochmatowem

14 maja  - otrzymanie kasztelanii kijowskiej

16 września prawdopodobny udział w bitwie pod Żarnowem

25 września – 12 października  - obrona Krakowa, kolejny postrzał z muszkietu

listopad – grudzień -  udział w radach senatu w Głogówku

18 grudnia – wyjazd z królem do Polski

1656 – 3 stycznia – otrzymanie godności regimentarza wojsk koronnych

17 lutego – bitwa pod Gołębiem

marzec – potyczki pod Jarosławiem, Przemyślem i Niskiem

7 kwietnia – bitwa pod Warką

7 maja – bitwa pod Kłeckiem koło Gniezna

1 czerwca – bitwa pod Kcynią

30 lipca – udział w trzecim dniu bitwy pod Warszawą

24 – 25 sierpnia – potyczki pod Radomiem i Strzemesznem, ciężka rana pod Strzemesznem

1657 – styczeń – luty – wyprawa po króla pod Gdańsk

4 marca – nadanie buławy polnej Lubomirskiemu, a nie Czarnieckiemu

30 marca – zostaje wojewodą ruskim i generałem JKM

10-11 lipca – bitwy z Rakoczym pod Magierowem

23 lipca  - kapitulacja Rakoczego

październik – wyprawa na pomorze szwedzkie

grudzień 1657 – lipiec 1658 – udział w blokadzie Torunia

1658 -14 grudnia – przeprawa na wyspę Alsen

23 grudnia – zdobycie Koldyngi

1659 -16 października powrót z Danii do Polski

1660 – 28 czerwca bitwa pod Połonką

8 października – bitwa na rzeką Basią

27 października – bitwa pod Czereją

1661 – 8 maja – otrzymanie dóbr tykocińskich

1661 – 3 listopada – bitwa pod Kuszlikami

1661 – 1662 walka o elekcję vivente rege

1663 – 1664 – wyprawa Jana Kazimierza na Moskwę

1664 – 22 stycznia – 9 lutego – udział w oblężeniu Głuchowa, otrzymanie nowych ran

22 lipca – otrzymanie godności wojewody kijowskiego

lato, jesień – dwie kampanie na Bracławszczyźnie, ciężki postrzał pod Lisianką

1665 – 2 stycznia – otrzymanie buławy polnej koronnej

16 lutego – śmierć w drodze do Lwowa

Fragment z Leszek Podhorodecki "Hetman Stefan Czarniecki"